Ik zal je vertellen over een van de spaarzame trauma’s uit mijn verder zo zorgeloze jeugd. We schrijven negentiennogwat, een paar weken voor Kerst op jenaplanbasisschool De Regenboog. Er is een kerstorkest in oprichting en ik meld me aan als drummer. De dirigent, tevens juf van groep 7/8, weet zich geen raad met al die trommels en ik krijg een promotie aangeboden van drummer tot slagwerker. Het takenpakket van de slagwerker in het Kerstorkest blijkt voornamelijk te bestaan uit het bespelen van de triangel. Over de triangel, de techniek en de timing doet de juf erg gewichtig maar ik heb er natuurlijk al snel genoeg van.
Die triangel, dat is voor een drummer uit groep 6 een vrij stompzinnig instrument. En daarbij, (het bleek later een van de weinige zekerheden in mijn leven als muziekdocent) het koordje, behorend bij de triangel, is nondeju altijd kwijt! Heb je het gevonden? Dan is het stokje weg.
Iets meer dan twintig jaar later,
Afgelopen weken om precies te zijn, ben ik zelf als muziekjuf te gast op een aantal basisscholen. Samen met de enthousiastelingen uit groep 4 zet ik hoorspellen over ridders en rovers in elkaar. (“Maar hee wat is dat? Er klinken paardenhoeven!”) Een hoorspel, zo vertel ik, is eigenlijk televisie zonder beeld. Dat is veel leuker want dan kun je de beelden er zelf bij verzinnen! Galopperende ridders bootsen we na met woodblocks en grote vellen papier klinken net als het wapperende zeil van de boot.
Bij binnenkomst op de basisschool van deze week houd ik me van de domme en vraag ik waar de voor de muziekles broodnodige Orff instrumenten liggen. Je weet wel: woodblocks, ritmestokjes, de tamboerijn, schudeitjes en dat fijne driehoekige instrument. Het antwoord op mijn vraag luidt ongeveer als volgt: De stagiare weet het niet maar zal het wel even aan meester Hans vragen. Meester Hans heeft wel eens ergens een krat met instrumenten gezien, maar raadt aan om het aan juf Mieke te vragen. Hij gebruikt de instrumenten eigenlijk nooit. Juf Mieke kijkt heel moeilijk en moet lang nadenken. Misschien in het knutsellokaal? Op de bodem van een kast vol figuurzagen vinden we uiteindelijk het instrumentarium van de school in kwestie: een zielig bekken en een halve xylofoon bedekt met zaagsel. Laat maar zitten. We missen niet alleen het koordje van de triangel, maar ook het stokje en de triangel zelf. Wat is dit voor school?
Gelukkig heb ik zelf ook materiaal meegenomen dus we kunnen toch beginnen. Bij “De kapitein luidt de scheepsbel.” hebben we een slagwerker nodig voor de triangel. Er melden zich 28 vrijwilligers. Voor de tweede keer in korte tijd vraag ik me af: wat is dit voor school? Niet de stoere tambourijn, het schellenraam of de grote trommel is het hoogtepunt van de les, maar de triangel. De school bevindt zich in een relatief nieuwe en witte wijk. De leerlingen hebben op vakantie of op de iPad de hele wereld al gezien maar de triangel is nieuw voor ze. Het moet niet gekker worden.
De uitverkoren slagwerker heet Luna, Sterre, Jazz of Bloem, dat maakt niet uit voor dit verhaal. Wanneer ze een poging waagt op de triangel klinkt er geen ’ting’ maar ‘pok’. Dat is niet vreemd want ze houdt de triangel vast alsof het een fietsstuur is. Niet omdat het koordje ontbreekt, maar omdat ze nog nooit van haar leven een triangel heeft vastgehouden. Ze heeft geen idee. Je denkt lekker het creatieve proces in te kunnen duiken met die kids maar het is toch een beetje alsof je een moestuin begint in de woestijn. Ik stel mijn doelen bij.
En dan vraag ik me af…
In wat voor wereld leven we, dat er ondanks de muziekmiljoenen van Jet en Joop nog steeds kinderen in groep 4 zitten, die nog nooit een triangel vast hebben gehouden? Of nog erger, nog nooit iemand anders een triangel hebben zien vasthouden. Wat zijn er veel muziekdocenten, praatjes van Erik Scherder, scholen die echt willen, geld, leerkrachten met durf en dirigenten van Kerstorkesten nodig om iets te doen aan al dit soort – laten we zeggen – achterstallig muziekonderhoud. Er zijn gelukkig ook basisscholen waar muziek in de klas een grotere rol speelt maar de bovenstaande situatie is (hoewel lichtelijk overdreven) geen uitzondering. Van kinderen die op school niet met muziek in aanraking komen, word ik verdrietig. Want zeg nou zelf, elk kind verdient het toch om in haar of zijn leven een keer de triangel vast te houden?
PS. Voor wie het interesseert nog het vrolijke einde van de hele Kerstorkest affaire: Hoe ik, of mijn ouders, het voor elkaar hebben gekregen weet ik niet meer. Na de eerste repetitie hebben de juffen en meesters van De Regenboog drie weken lang hun nek gebroken over mijn drumstel dat stond opgeslagen in het kopieerhok. De schoolkrant kwam later uit want stencilen was onmogelijk. Tijdens de resterende repetities en de kerstviering speelde ik mijn partijen in het kerstorkest op mijn drumstel.
