Hoofdvak fantasie!

Niets in het volgende verhaal heb ik zelf bedacht. Het is ongeorganiseerde verzameling van inzichten die ik opdeed tijdens de Jaarlijkse Dag van de Cultuureducatie in Utrecht op 17 juni jl. Naast een goed excuus om de roltrappen van het nieuwe TivoliVredenburg eens te proberen was het voor mij een dag vol eye-openers.

De dag begon met een goede vraag aan de minister, gesteld door een ICC-er (Interne Cultuur Coördinator in het primair onderwijs) die moe was van het steeds maar moeten verdedigen van het belang van cultuureducatie: Hoe vaak wordt je de vraag gesteld wat het belang is van reken- of taalonderwijs? Juist, bijna nooit. Punt gemaakt.

Twee keer goed nieuws

Er was goed nieuws dat goed aansluit op mijn vorige verhaal ‘Wat bezielt die mensen toch?‘ als we Ocker van Munster, directeur van het LKCA, en de minister mogen geloven: Cultuur(educatie) wordt niet meer alleen als instrument gezien. Het mag ook weer om de intrinsieke waarde gaan. Tel daarbij op de 25 miljoen die minister Bussemaker en Joop van den Ende beschikbaar stellen voor meer muziek in de klas en we zijn een heel eind verder dan waar Halbe Zijlstra ooit is geweest.

Van Munster pleitte voor een beetje meer Dionysos en minder Apollo in cultuureducatie. Daar kan ik alleen maar voor zijn. Ook uitte hij zijn zorgen over het voortbestaan van de kunstencentra. De uren die je op school besteed aan kunst en cultuuronderwijs zijn immers maar beperkt en het is wel zo fijn dat er in iedere gemeente de mogelijkheid is om je na schooltijd te kunnen verdiepen in kunst en cultuur.

Meer voetballen

e6dcb3cd7aad000e7a490f0952efc537Wouter Hakhoff, dirigeerde niet zo lang geleden een orkest van 4500 kinderen tijdens een concert van het programma Kinderen Maken Muziek. Hij verschafte mij het volgende inzicht. Moeten we muziek niet meer zien als voetbal? Je moet muziek ook kunnen beoefenen zonder dat je er veel talent voor hebt, gewoon omdat je het leuk vindt. (Een beetje zoals ik gitaar speel.)

Als trompetdocent werd hem door ouders dikwijls de vraag gesteld of leerling Jantje wel genoeg talent had. Zo niet, dan kon Jantje maar beter stoppen met de lessen. Vreemd genoeg wordt deze vraag bij veel andere hobby’s veel minder snel gesteld. Dat zou te maken kunnen hebben met het prijsverschil tussen de voetbaltraining en muziekles maar misschien ook met het idee dat er over het leren bespelen van een instrument bestaat? (Het idee dat wij als muziekdocenten hebben laten bestaan?)

Talent kan in Hakhoffs ogen een vervelend begrip zijn, waar je als docent veel last van kunt hebben omdat het veel verwachtingen schept. Ik herken dat heel goed. Is het niet veel gezonder om gewoon te beginnen met het beoefenen van kunst, geïnspireerd te raken en er vervolgens beter in te worden? (Of niet, maar dan heb je wel een hele leuke tijd gehad en ondertussen veel meer geleerd dan je denkt.) Wanneer er maar genoeg mensen beginnen met muziek maken, komt talent vanzelf bovendrijven is mijn overtuiging.

Begrijpend kijken

Lucas Westerbeek van Stichting de Frisse Blik, ook al zo’n inspirerend figuur en de schoonzoon van Frans Bromet, had een mooi betoog: Op school leren kinderen begrijpend lezen. Maar, zo redeneert hij, een steeds groter deel van de Nederlanders besteed per dag nog geen tien minuten aan lezen en wel drie uur aan het bekijken van beelden op tv of sociale media. Soms, of eigenlijk best vaak, of eigenlijk bijna altijd, zijn beelden niet wat ze lijken. Ze lijken onbevooroordeeld tot je te komen maar de maker is altijd aanwezig. Hij of zij beïnvloed je bijvoorbeeld door de manier van vragen stellen, de montage of de muziek. Volgens Westerbeek is het goed om kinderen hier al vroeg bewust van te maken. Onbegrijpelijk dat begrijpend kijken nog geen schoolvak is, is zijn stelling. Ik moest denken aan het boek ‘Het zijn net mensen’ waarin Joris Luyendijk schrijft over de vaak gekleurde berichtgeving vanuit het Midden-Oosten.

De Frisse blik verzorgt lessen waarin samen met leerlingen beeldfragmenten worden besproken aan de hand van kritische vragen. Daarna gaan leerlingen zelf filmen in de buurt (met alle positieve neveneffecten van dien). De resultaten zijn geweldig. Op het Youtube kanaal van de Frisse Blik kun je een hele middag zoet zijn. Zie ook de ingezonden brief van Lucas Westerbeek in de Volkskrant.

De eeuw van de creativiteit

Jeroen Lutters, lector bij Windesheim en ArtEZ, vertelde over zijn onderzoek naar 21ste eeuwse vaardigheden en welke rol cultuureducatie hierin kan spelen. (Wat waren 21ste eeuwse vaardigheden ook alweer? Don Zuiderman legt het je heel verhelderend uit.) Nog interessanter was zijn gedreven betoog, over het belang van het ontwikkelen van creativiteit bij jonge mensen. Zijn stelling: de 20e eeuw was de eeuw van de cognitieve vaardigheden. De 21e eeuw is de eeuw van de creativiteit. Heel kort door de bocht:

20e eeuw 21e eeuw
cognitieve vaardigheden creatieve vaardigheden
1 vraag, 1 antwoord welke antwoorden zijn er mogelijk?
destructiviteit als antwoord op vrijheid creativiteit als antwoord op vrijheid
wat is wat kan zijn
bewijzen vermoeden

Er is waarschijnlijk van alles tegen in te brengen, maar wat is het toch een heerlijke positief stemmende gedachte dat we in de eeuw van de creativiteit leven. Zo bekeken wordt duidelijk dat creatieve vakken de belangrijkste vakken op school zouden moeten zijn. Hoofdvak fantasie! Hoe kan het zijn dat nog niet iedereen daarvan overtuigd is? Kunst en cultuur zijn een levensbehoefte. Hoe maakt je dat duidelijk zonder te gaan preken? Het schijnt dat je daarvoor de film ‘Alphabet’ moet zien:

Trouwens, wanneer we concluderen dat kunst en cultuur een eerste levensbehoefte is, dan stel je het daarmee gelijkwaardig aan brood en kaas. Producten die als eerste levensbehoefte voor iedereen zonder een te hoge drempel beschikbaar moeten zijn en om deze reden belast zijn met 6% btw. Zo bekeken is er geen reden om de btw op les in kunst en cultuur, voorstellingen en optredens te verhogen naar 21% zoals afgelopen week door het kabinet werd voorgesteld.

Toegift

Laten alle verwijzingen in dit verhaal het begin zijn van een avond surfen naar mooie artikelen en filmpjes over dit onderwerp. Heb je een tip voor een leuk artikel voor mij, dan hoor ik het graag. Over hoe creativiteit precies werkt (of in elk geval hoe het voor John Cleese werkt) is dit filmpje te vinden, met dank aan Herman Nijkamp:

En ken je Karl Raats al?

foto bovenaan: Co de Kruijf

2 reacties